มาตรการจัดการ COVID-19 ของสถาบันศึกษานั้นแตกต่างกันไปตามขนาดและสถานที่ของแต่ละมหาวิทยาลัย แต่โดยหลัก ๆ แล้ว แต่ละมหาวิทยาลัยจะมีการฆ่าเชื้อโรคตามอาคารเรียน การติดตั้งเครื่องวัดอุณภูมิร่างกายบริเวณทางเข้ามหาวิทยาลัย รวมไปถึงการจัดเตรียมแอลกอฮอล์ฆ่าเชื้อโรคไว้ตามที่ต่าง ๆ ในอาคาร มหาวิทยาลัยที่มีการจัดการเรียนการสอนตามปกติ (on-site) ก็มีการกำหนดให้นักเรียนและคณาจารย์ต้องตรวจสุขภาพเป็นประจำทุกวัน ตรวจอุณหภูมิร่างกายก่อนมามหาวิทยาลัย รวมทั้งการใส่หน้ากากอนามัยมามหาวิทยาลัย เป็นต้น

หลายมหาวิทยาลัยได้ปรับรูปแบบการเรียนการสอนผ่านระบบออนไลน์ในช่วง COVID-19 นี้ ซึ่งแต่ละมหาวิทยาลัยได้พิจารณาปรับรูปแบบการเรียนการสอนตามสถานการณ์การแพร่ระบาดหลายรูปแบบ โดยมีทั้งปรับเป็นการเรียนออนไลน์ทั้งหมด การเปลี่ยนกลับมาเรียนในห้องเรียนตามปกติ และการจัดการเรียนการสอนแบบไฮบริด (มีทั้งออนไลน์ และเรียนในห้องเรียน) ทั้งนี้เพื่อไม่ให้การเรียนของนักศึกษาต้องหยุดชะงักลง

นอกจากนี้ หลายมหาวิทยาลัยยังได้จัดตั้งสถานที่ฉีดวัคซีนให้กับนักศึกษาในสังกัด โดยมีทั้งการจัดตั้งศูนย์ฉีดวัคซีนขึ้นในมหาวิทยาลัย หรือร่วมมือกับมหาวิทยาลัยอื่นเพื่อจัดตั้งศูนย์ฉีดวัคซีนขึ้น ทั้งนี้เพื่อให้นักศึกษาสามารถเข้าเรียนในห้องเรียนได้อย่างปลอดภัย

สำหรับการเปลี่ยนมาเรียนออนไลน์นั้น ก็ได้มีการจัดเตรียมอุปกรณ์ต่าง ๆ เช่น พ๊อคเก็ต WiFi ให้นักศึกษาสามารถยืมใช้ได้ มีการจัดเตรียมเงินช่วยเหลือสำหรับนักศึกษาที่ประสบปัญหาทางการเงินเนื่องจากผลกระทบของ COVID-19 ที่ทำให้งานพาร์ทไทม์ลดลง รวมไปถึงการสนับสนุนด้านอาหารโดยโรงอาหารของมหาวิทยาลัย เป็นต้น

สำหรับรายละเอียดเกี่ยวกับมาตรการและความช่วยเหลือของแต่ละมหาวิทยาลัย สามารถตรวจสอบได้จากเวปไซต์ของมหาวิทยาลัยครับ

ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดจากการระบาดของ COVID-19 ส่งผลกระทบอย่างมากต่อชีวิตในรั้วมหาวิทยาลัยของนักศึกษา โดยเฉพาะอย่างยิ่งนักศึกษานานาชาติที่อยู่ห่างไกลจากประเทศเกิด โดย Study Kyoto ได้มีโอกาสพูดคุยกับนักศึกษานานาชาติในเกียวโตหลายคน เพื่อสอบถามเกี่ยวกับสถานการณ์ของแต่ละคน ว่าการแพร่ระบาดของ COVID-19 ส่งผลให้การใช้ชีวิตนักศึกษาของแต่ละคนเปลี่ยนแปลงไปอย่างไรบ้าง

ประเด็นแรกที่นักศึกษานานาชาติหลายคนพูดถึงก็คือวิธีการเรียนการสอนครับ ถึงแม้ว่าแต่ละคนจะเรียนอยู่คนละมหาวิทยาลัย และสถานการณ์จำนวนผู้ป่วยก็ลดลงจนกระทั่งเริ่มที่จะสามารถกลับมาเรียนในห้องเรียนได้ในปัจจุบัน แต่หลายคนก็บอกว่ายังมีการเรียนและการสัมมนาผ่านระบบออนไลน์ทั้งหมดอยู่ และแทบจะไม่ได้เข้ามหาวิทยาลัยกันเลย นักศึกษาคนหนึ่งบอกกับเราว่า “ผมจะเรียนจบเดือนมีนาคมปีหน้านี้แล้ว แต่ชีวิตมหาวิทยาลัยครึ่งหลังตลอดสองปีมานี้เป็นระบบออนไลน์หมดเลยครับ (เนื่องจากการเรียนการสอนส่วนใหญ่ในปัจจุบันเป็นรูปแบบออนไลน์ผ่าน Zoom และ Teams ของ Microsoft) ก่อนการระบาดของ COVID-19 ผมไปมหาวิทยาลัยช่วงวันธรรมดาทุกวัน แต่ในช่วงสองปีนี้น่าจะได้ไปแค่ประมาณ 5 ครั้งเห็นจะได้ครับ (เพื่อดำเนินการด้านเอกสารและฉีดวัคซีน)”

นอกจากนั้น การเรียนออนไลน์โดยไม่ต้องไปมหาวิทยาลัยทำให้นักศึกษาแทบจะไม่มีโอกาสได้เจอกับเพื่อนร่วมชั้นเลย หลายคนพูดเป็นเสียงเดียวกันว่ารู้สึกว้าเหว่

นักศึกษาอีกคนหนึ่งบอกกับเราอย่างเหนื่อยล้าว่า “วันทั้งวันได้แต่นั่งจ้องหน้าจอคอมพิวเตอร์ การพบปะผู้คนมันขาดหายไปมากค่ะ” ซึ่งอันที่จริงแล้ว ไม่เพียงแค่นักศึกษาเท่านั้น ในช่วง COVID-19 แบบนี้ หลายคนก็น่าจะมีความรู้สึกเช่นเดียวกันจริงมั้ยครับ

ถึงแม้ว่าในช่วงการระบาดของ COVID-19 จะมีความยากลำบากมากมาย แต่การเปลี่ยนไปเรียนออนไลน์ก็ดูเหมือนจะทำให้การใช้อุปกรณ์ต่าง ๆ ของมหาวิทยาลัยเป็นเรื่องง่ายมากขึ้นนะครับ

“การดำเนินการต่าง ๆ อย่างการส่งเอกสาร ทำได้ง่ายขึ้นมากครับ ที่มหาวิทยาลัยของผมเริ่มใช้ระบบจองโรงยิมและห้องสมุดออนไลน์ครับ หนังสือเรียนในคาบต่าง ๆ ก็สามารถซื้อออนไลน์ได้เลยด้วย”

หลายมหาวิทยาลัยไม่เพียงแต่จัดเตรียมระบบออนไลน์เท่านั้น แต่ยังปรับปรุงสภาพแวดล้อมทางกายภาพให้นักศึกษาสามารถเข้าเรียนออนไลน์ได้อย่างสะดวกยิ่งขึ้น นักศึกษาคนหนึ่งบอกกับเราว่า “ที่มหาวิทยาลัยของฉันให้นักศึกษาเข้าไปใช้ห้องเรียนว่างเพื่อเข้าเรียนออนไลน์ โดยมหาวิทยาลัยได้จัดเตรียมให้เราสามารถใช้ Wi-Fi และคอมพิวเตอร์ได้ โรงอาหารก็มีส่วนลดนิดหน่อย และมีการจำหน่ายข้าวกล่องราคาถูกอีกด้วย นอกจากนี้ ยังมีความช่วยเหลือเพื่อจัดการกับ COVID-19 โดยตรงอย่างเช่น การฉีดวัคซีนและการตรวจ PCR ด้วยค่ะ”

นักศึกษาหลายคนได้ให้คำตอบชวนคิดต่อคำถามเกี่ยวกับสิ่งที่ได้เรียนรู้จากการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการดำเนินชีวิตที่เป็นผลมาจาก COVID-19 ครับ

“ผมมองว่าการพัฒนาเทคโนโลยีทำให้การทำงานหลายอย่าง โดยเฉพาะงาน desk work นั้น สามารถทำจากที่ไหนก็ได้ งานบางอย่างอาจจะไม่สามารถเปลี่ยนมาทำออนไลน์ได้เลยจริง ๆ (อย่างเช่นงานวิจัยของผมก็ไม่สามารถใช้ระบบออนไลน์เข้ามาทดแทนการลงพื้นที่เพื่อพบเจอผู้คนแต่ละคน) ในขณะเดียวกันผมก็รู้สึกว่ามีระบบการให้ความช่วยเหลือที่น่าประทับใจอยู่ด้วยเช่นกัน โดยเฉพาะอาจารย์ที่ปรึกษาของผมเป็นคนที่เข้าใจสถานการณ์ของผมมาก และคอยให้ความช่วยเหลือผมอย่างเต็มที่ในช่วงเวลาที่โหดร้ายเช่นนี้”

“เรื่องที่รู้สึกดีใจมากก็คือ การที่ไม่ต้องรีบตื่นเช้าเพื่อเตรียมตัวไปมหาวิทยาลัยครับ ตอนนี้เราแค่เปิดคอมก่อนที่จะเริ่มคาบเรียน ก็สามารถเข้าห้องเรียนได้อย่างสบาย ๆ เลย และการที่เราไม่จำเป็นต้องเดินทางไปมหาวิทยาลัยนั้น ก็ทำให้สามารถกินข้าวที่บ้านได้ ช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายไปได้มากเลยทีเดียวครับ”

นักศึกษาบางคนพบวิธีการใช้เวลาสำหรับงานอดิเรกและสิ่งที่แต่ละคนสนใจด้วยครับ

“การที่ไม่จำเป็นต้องเดินเปลี่ยนห้องเรียนระหว่างคาบเรียน เพียงแค่คลิกลิงค์ของคาบเรียนใหม่เท่านั้น เป็นอะไรที่สะดวกกว่าเมื่อก่อนมากครับ การไม่ต้องใช้เวลาเดินเปลี่ยนห้องเรียนทำให้เราสามารถจัดตารางเวลาของเราได้ง่ายขึ้น สามารถใช้เวลาทำอะไรได้เยอะขึ้นมาก การระบาดของ COVID-19 ทำให้เรามีเวลาอยู่บ้านมากขึ้น จึงสามารถใช้เวลากับสิ่งที่เราสนใจได้มากขึ้น สามารถแบ่งเวลาให้กับสิ่งที่เคยทำไม่ได้อีกด้วยครับ”

“ในช่วงเวลากักตัว เราสามารถมีสมาธิจดจ่อและเรียนรู้จากหลาย ๆ เรื่องได้ค่ะ ทำให้รู้สึกว่าได้ใช้ชีวิตแบบที่เป็นตัวของตัวเองมากขึ้น”

“จริง ๆ แล้วฉันเป็น extrovert มีความสุขมากกับการพบปะผู้คนนะคะ แต่การระบาดของ COVID-19 ทำให้ต้องกักตัวอยู่กับบ้านมากขึ้น แน่นอนว่าไม่ได้พบเจอผู้คน ไปทำงานพาร์ทไทม์หรือไปมหาวิทยาลัยก็ไม่ได้ ที่ผ่านมาฉันคิดว่าตัวตนที่แสดงออกเป็นตัวเองจริง ๆ แต่พอต้องมาอยู่คนเดียวแบบฉับพลันแบบนี้ก็ทำให้รู้สึกว่าสูญเสียความเป็นตัวเองไปเลย แรก ๆ ก็รู้สึกอึดอัดมาก แต่ก็ฉุกคิดขึ้นมาได้ว่าที่ผ่านมาไม่เคยใช้เวลากับตัวเองเพียงลำพังเลย จากนั้นฉันเลยเริ่มออกกำลังกาย เรียนภาษาญี่ปุ่น และใช้เวลาเพื่อพัฒนาตัวเอง ตัวเองเป็นคนแบบไหน และอยากจะเป็นแบบไหนจากนี้ต่อไปข้างหน้า ก็คงต้องบอกว่าเพราะ COVID-19 เลยทำให้ฉันได้กลับมาทำความรู้จักตัวเองค่ะ”

การแพร่ระบาดของ COVID-19 ต่างทำให้ทุกคนรู้สึกว่าเป็นสถานการณ์ที่ยาวนาน โหดร้าย นักศึกษาในเกียวโตก็ปรับรูปแบบการดำเนินชีวิตสำหรับการเรียนการสอนมาอย่างต่อเนื่อง โดยมีความช่วยเหลือจากมหาวิทยาลัยและรัฐบาลท้องถิ่น รวมทั้งหน่วยงานอื่น ๆ ความช่วยเหลือเหล่านี้มีอยู่ครับ เราจะต้องผ่านสถานการณ์นี้ไปด้วยกัน พวกเรารอต้อนรับทุกคนมาเรียนด้วยกันที่นี่ ที่เกียวโต เมืองที่ขึ้นชื่อว่าเป็นมิตรกับนักศึกษาครับ